لزوم ایجاد باغ ایرانـی

احداث ابنیه، شکل‌گیری و گسترش یا شکوفایی باغ‌سازی و معماری، نتیجه وجود ثبات نسبی سیاسی است که از تبعات آن ثبات اقتصادی و آرامش روانی جامعه است. در ‌این‌میان، توجه به باغسازی با عنایت به ماهیت آن که وجه تفرجی است، وابستگی قویتری به آن ثبات پیدا می‌کند. آیا باغ ایرانی ثمره دوران خشک‌سالی است یا اینکه به‌دوران سر‌سبزی خاستگاه ایرانیان تعلق دارد؟ عقیده بر‌این است که باغ‌ها در‌دل کویر، خرده‌اقلیم‌هایی را در محیط بسته (واحه) ایجاد کرده‌اند. لزوم وجود مدنیت در فلات ایران، توجه به ایجاد این خرده‌اقلیم‌ها برای قدرت‌بخشی به این تمدن را توجیه می‌کند. لذا باغ ایرانی تنها در دوران مدنیت توان شکل‌گیری داشته است. ایجاد باغ ایرانی، به‌نوعی با سرنوشت شهر‌ها و یا شهر‌های اولیه در‌هم تنیده شده است. آیا ساخت این باغ‌های زیبا دلایل دیگری نیز داشته است؟ سؤال دیگر این تحقیق، علل غیر‌مدنی ایجاد باغ‌های تاریخی ایران است. آیا باغ‌ها سمبل تفکر دوران خویشند؟ آیا دستور ایجاد باغ‌ها علل متفاوتی دارد؟ سعی در دسته‌بندی علل پیدایش این نمونه‌ها از طریق کنکاش در متون قدیم و جدید ضمن پیدا نمودن نقاط کور موجودیت، گامی هر‌چند کوچک جهت شناخت سیر تحول هنر باغسازی این خطه است. با مطالعه انجام‌شده بایسـتی اذعان نمود که همواره روحیه سلاطـین و امرا در ایجـاد این باغ‌ها به‌عنوان اندیشه دوران، تأثیر بسزایی داشته است. اما در‌میان مجموعه عوامل شکل‌دهنده باغ‌ها، عللی همچون مثمربودن و ایجاد چشم‌اندازهای زیبا را می‌توان از علل عمومی و بعضاً مشترک در بسیاری از باغ‌های تاریخی دانست. در‌حالی‌که به تبع سلایق هر دوره بعضی مواقع دلیل اصلی ایجاد باغ، عاملی مذهبی‌، گاهی تفریحی و در بسیاری مواقع علتی سیاسی ـ حکومتی داشته است.